Digitalisering van de asset levenscyclus: een praktische gids voor BIM implementatie

Digitalisering van de asset levenscyclus: een praktische gids voor BIM implementatie

We gaan steeds meer toe naar een datagedreven bouwindustrie, waar data beschikbaar is en wordt hergebruikt gedurende de hele asset levenscyclus. Een mooie ontwikkeling. Tegelijkertijd komen hierbij veel zaken kijken. Het gaat bij een BIM implementatie om ontzettend veel informatie die in kaart moet worden gebracht en waar afspraken over moeten worden gemaakt. Alleen dan kun je deze tenslotte gebruiken én hergebruiken bij de realisatie tot en met het asset beheer en onderhoud.

Als projectmanager begrijp jij hoe de wereld van bouw, asset management en BIM in elkaar zit en wil je graag voorop lopen op dit gebied. Maar de digitalisering van de asset levenscyclus is een omvangrijke transitie. Waar kun je het best beginnen? Hoe pak je dit aan en hoe krijg je jouw organisatie mee? En hoe zorg je ervoor dat dit proces jou niet te veel tijd kost? 

Wij helpen je graag op weg met deze praktische gids voor BIM implementatie. Hierin delen we de vijf praktische stappen die niet mogen ontbreken in een proces van digitalisering van de asset levenscyclus. Tijd om aan de slag te gaan!

Starten met digitalisering van de asset levenscyclus

Uit de nationale benchmark Digitalisering in de Bouw, een onderzoek van Canon Nederland over de verbetering van bouwprocessen, blijkt dat ruim 80% van de ondernemers vindt dat de digitalisering van de bouwsector niet snel genoeg gaat. Tegelijkertijd noemt 48% van de deelnemers aan het onderzoek de digitale transformatie van bouwprocessen een topprioriteit. 

Dit blijkt ook wanneer je een blik werpt op de artikelen van vaknieuwswebsites zoals digiGo, BIG nieuws en BIMregister: veel artikelen beschrijven cases van bedrijven die de bouwsector willen digitaliseren. Uit deze artikelen blijkt bovendien dat steeds meer partijen BIM niet alleen gebruiken voor de realisatie van gebouwen, maar ook voor assetbeheer en onderhoud.

Maar hoe versnel je nu de digitalisering van bouwprocessen en ga je BIM daadwerkelijk gedurende de hele asset levenscyclus gebruiken? Het antwoord is: houd het klein en start praktisch. Begin met het in kaart brengen van de informatiebehoefte en het invullen hiervan. Werk daarna stap voor stap en digitaliseer in afstemming met IT, mens en proces.

Daarnaast kun je de digitalisering enorm vergemakkelijken door het gebruik van een gemeenschappelijke taal en het maken van sectorbrede afspraken. In deze BIM implementatiegids lichten we deze vijf praktische stappen verder toe.

In deze praktische business case, uitgevoerd bij TenneT, bespreken we mogelijkheden voor aannemers om data-uitwisseling met partijen praktisch in te richten.

Stap 1 – Ontwikkel een gemeenschappelijke taal

Zorg ervoor dat er binnen de organisatie één gemeenschappelijke taal wordt gesproken. Zet de belangrijke begrippen op een rij en definieer deze op begrijpelijke wijze. Wij helpen je een handje op weg met een overzicht van vakjargon, standaarden en applicaties. 

Zorg daarnaast voor een gestructureerde taal die door machines geïnterpreteerd kan worden en die losstaat van specifieke applicaties. Een object type library (OTL) helpt data objectgericht structureren, zodat jij het overzicht houdt en informatie voor iedereen beschikbaar is. Dit alles gebeurt op basis van open standaarden die losstaan van applicaties. De vier essentiële stappen voor het opzetten van een object type library zijn:

1. Formuleer het doel van de OTL
2. Gebruik open standaarden
3. Zorg voor een goede architectuur
4. Beschrijf de informatiebehoefte

Als er geen gemeenschappelijke taal tot stand komt binnen een organisatie, leidt dat tot problemen bij het combineren en uitwisselen van data uit verschillende bronnen. Dit heeft grote gevolgen voor de betrouwbaarheid van analyses en staat innovatie in de weg. Voorbeelden hiervan zijn het gebruik van synoniemen en verschillende identificaties van objecten in verschillende systemen. Hierdoor ontstaat overlappende data, maar wordt deze niet herkend. Als gevolg hiervan is het moeilijk om op de integrale data te vertrouwen.

Door één duidelijke taal te ontwikkelen en deze zo veel mogelijk door te voeren in bestaande processen en systemen, wordt het gemakkelijker om data uit verschillende bronnen (silo’s) te combineren.

Stap 2 – Committeer aan sectorbrede BIM-afspraken

Organisaties committeren zich steeds vaker aan open standaarden met betrekking tot informatielevering, processen en formats. Gelukkig, want deze sectorbrede afspraken – zowel uniforme formats als procesafspraken – vergemakkelijken de samenwerking tussen organisaties enorm.

Een asset levenscyclus is niet één project. Hierbij zijn vaak meerdere organisaties betrokken voor bijvoorbeeld het ontwerp, de realisatie en het beheer en onderhoud. Wanneer je geen afspraken maakt, kom je in de knoei met de informatieoverdracht tussen organisaties over levensfasen heen. De architect levert bijvoorbeeld een Word-file op in de ontwerpfase, waar de aannemer een Excel-bestand had verwacht. Het vertalen hiervan kost onnodig veel tijd.

Het vastleggen van afspraken over data-uitwisseling in een BIM-protocol of ILS zorgt voor op verschillende vlakken voor duidelijkheid:

Om ervoor te zorgen dat je over de juiste data beschikt voor assetmanagement, is het belangrijk om duidelijkheid te creëren over de data die geleverd moet worden. Wat is precies de informatiebehoefte?

Specificeer welke structuren en bestandsformaten toegestaan zijn. Zo weet je zeker welk bestandsformaat je ontvangt en dat de structuur voldoet aan jouw wensen.

De keuzes hierin hebben voor alle partijen impact op de capaciteit die zij nodig hebben voor het controleren of verbeteren van de data. Onze eigen voorkeur gaat uit naar het geleidelijk opleveren van data. Dit biedt mogelijkheid voor extra beheersing met betrekking tot de levering.

Gebeurt dit geautomatiseerd of (deels) handmatig? En wat zijn dan de doorlooptijden? Zeker wanneer data in delen opgeleverd wordt, is het voor een opdrachtnemer belangrijk om op een bepaald punt te weten dat de data geaccepteerd is, zodat de vervolgdataleveringen hierop voortgebouwd kunnen worden.

Het committeren aan sectorbrede afspraken en open standaarden zorgt er ook voor dat je als organisatie niet in zee gaat met een consultancybedrijf dat zelf het wiel heeft uitgevonden, waardoor vendor-lock een gevolg kan zijn. Je wakkert competitie aan tussen de diverse softwareleveranciers, wat de prijs/kwaliteitverhouding ten goede komt en innovatie stimuleert.

Stap 3 – Breng de informatiebehoefte in kaart én vul deze in

De asset levenscyclus bestaat uit verschillende fasen. Een belangrijke stap is om de informatiebehoefte in al deze fasen in kaart te brengen én ervoor te zorgen dat deze behoefte wordt ingevuld.

Hiermee start je – voor zover dit mogelijk is – in de ontwerpfase. Door in die fase de informatiebehoefte goed te beschrijven en in te vullen, beschikt de aannemer in de realisatiefase over de juiste informatie om de asset te bouwen zonder verspilling van tijd en kosten. Ook in de volgende levensfasen kunnen personen en organisaties vervolgens met deze informatie aan de slag, eventueel aangevuld met nieuwe beschikbare informatie. 

Sla je deze stap over? Dan moet in de realisatie-, beheer- en onderhoudsfase steeds opnieuw de benodigde informatie – die anders gewoon aanwezig was – worden opgehaald. Een werkwijze die veel tijd kost en voor frustratie zorgt.

Er zijn verschillende manieren om data-uitwisseling tussen opdrachtgever en aannemers mogelijk te maken:

1. ILS: Deze informatieleveringsspecificatie beschrijft wanneer, hoe en op welke voorwaarden je data uitwisselt.
2. OTL: Deze object type library helpt betekenis aan data te geven en maakt dat mensen en computers deze kunnen begrijpen en interpreteren. 
3. ICDD: Hiermee kun je gestructureerd, op basis van linked datastandaarden, een informatie container (zip-file) opzetten waarin documenten en data aan elkaar gerelateerd zijn volgens een gedefinieerde structuur.
4. IFC: Binnen de IFC-standaard (information foundation classes) kun je alle geometrische data rondom een project vastleggen en 3D-informatie gestructureerd uitwisselen.
5. Excel: Ook in Excel kun je informatie rondom projecten vastleggen. De eisen zijn in dat geval veelal vastgelegd in een BIM Protocol of ILS.
6. Combinatie van manieren: Dit maakt dat je zoveel mogelijk aansluit op de bestaande werkprocessen en capaciteiten van organisaties, maar vraagt wel meer inzet aan de zijde van de opdrachtgever.
7. Losse dataset per systeem: Hierbij wordt per systeem een losse dataset aangeleverd die in het betreffende systeem kan worden geïmporteerd. Er vinden geen conversies plaats.
8. Directe koppeling: In dit geval staat data staat niet op één plek, maar is deze gekoppeld via internet. Hierdoor beschikt de eigenaar van de data over een actuele, grote decentrale dataset.

Daarnaast zijn er verschillende applicaties waarmee je BIM-data kunt koppelen aan asset beheer en onderhoud, zowel intern als extern. Voorbeelden van interne applicaties zijn FME, Solibri, BIMcollab en eigen scripting. 

Wanneer je kiest voor een externe applicatie zijn er verschillende opties die je kunt overwegen: een Revit-koppeling met Planon, een Revit- of IFC-koppeling met O-Prognose of onze eigen applicatie BIM-Bridge, waarmee je aan de hand van een BIM-model de assets binnen de kernapplicaties van de benodigde gegevens kan voorzien en kan voeden met informatie rondom de assets. 

Door het brede aanbod is er altijd een werkwijze die past bij de wensen en eisen van jouw organisatie. Bouwbedrijf Berghege ging onlangs aan de slag met BIM-Bridge om haar data te koppelen aan asset beheer en onderhoud. Bekijk de businesscase. 

Naast het invullen van de informatiebehoefte, is het belangrijk om te controleren of de informatie klopt. Automatische verificatie biedt hierbij uitkomst. Er zijn verschillende manieren om verificatie van een complex BIM-datamodel mogelijk te maken. Ook hiervoor kun je FME, Solibri, BIMcollab en BIM-Bridge gebruiken. Daarnaast kun je kiezen voor de controlefunctionaliteiten van jouw eigen applicatie of zelf een platform voor verificatie ontwikkelen.

Stap 4 – Doe het stap voor stap

Het digitaliseren van de asset levenscyclus met BIM is een continu proces.Het is dan ook niet reëel om in één keer het hele BIM-landschap goed te willen inrichten en volledig te automatiseren. Doe dit in plaats hiervan stap voor stap.

In één keer het hele BIM-landschap realiseren, betekent dat zaken lang abstract blijven, dat je te maken hebt met een lange ontwikkeltijd en daardoor een lange periode van onzekerheid voor jou en je organisatie - krijg je daadwerkelijk wat je verwacht? 

Al deze zaken zijn niet wenselijk, zeker omdat het digitaliseren van de asset levenscyclus met BIM voor veel managers en beslissers toch al een groot, onoverzichtelijk project is. Je wilt niet jarenlang blijven ontwikkelen zonder dat het in de praktijk iets oplevert.

Door stap voor stap te werken hou je de BIM implementatie – voor jezelf, managers en beslissers – zo tastbaar mogelijk. Maak een goede roadmap, test met pilotprojecten, leer hiervan en zet vervolgens weer een nieuwe stap.

De voordelen van het stapsgewijs integreren van BIM in interne processen en applicatielandschap zijn:

1. Elke stap levert iets op, is een quick win en is behapbaar.
2. Wanneer je stap één onder de knie hebt, ligt er een goed fundament voor stap twee en zo verder.
3. De investering van één stap is kleiner dan de investering van de hele transitie en dus gemakkelijker te verkopen.
4. Je kunt werken op basis van bestaande processen en applicaties.
5. Stapsgewijs werken zorgt voor overzicht.

Stapsgewijs werken betekent overigens niet dat de stappen die je zet niets opleveren. Vergelijk het met het bouwen van een step, gevolgd door een fiets, een motor en dan een auto, in plaats van in één keer een auto te bouwen. Elke stap is een werkend deelproduct met een duidelijke businesscase.

Zorgen dat je team zich focust op de quick wins kan helpen het proces te vergemakkelijken en de stakeholders enthousiast blijven. Er zijn diverse praktische, interne successen die je kunt behalen wanneer je aan de slag gaat met een BIM-implementatie. Drie voorbeelden om mee te starten zijn:

1. Gebruik automatische datacontroles
2. Hergebruik BIM-data bij assetmanagement, beheer en onderhoud
3. Elimineer ineffectieve of dubbele informatiestromen

Stap 5 – Digitaliseer in afstemming met IT, proces en mens

Bij elke stap van een geslaagde BIM-implementatie is het essentieel om de juiste afstemming te zoeken tussen IT, proces en mens. Een BIM-implementatie draait tenslotte om meer dan alleen software (IT) ontwikkelen en implementeren. Ja, software helpt het BIM-proces te optimaliseren. Maar het is vooral ondersteunend en faciliterend. 

Het is enorm belangrijk dat de verbeterde processen, in combinatie met slimme, ondersteunende IT-oplossingen, gebruikt en begrepen worden door de mensen die hiermee gaan werken. Als zij voordeel ervaren en/of begrijpen waarom een verandering nodig is, zullen zij deze omarmen. Zonder gebruikers geen gebruik, zonder proces geen meerwaarde van de software en zonder software geen innovatie, hogere efficiëntie en snelheid.

Het is dus belangrijk win-win situaties te creëren voor gebruikers en hen uit te leggen waarom en voor wie bepaalde veranderingen nodig zijn. Alleen wanneer men dit begrijpt, krijg je hen mee en kun je daadwerkelijk aan de slag met jouw BIM-implementatie.

Kun jij wel wat hulp gebruiken? We zetten de tien meest gestelde vragen over de implementatie van BIM data, controles en analyses voor je op een rij – inclusief de antwoorden. Of bekijk de zeven positieve effecten van het koppelen van asset management data.

Een nieuwe manier van werken

De digitalisering van de asset levenscyclus blijft een omvangrijk proces. Toch hopen we met deze praktische gids voor BIM implementatie wat meer overzicht te hebben gecreëerd. De mogelijkheden van digitalisering zijn enorm, net als de voordelen. Door met elkaar toe te werken naar een datagedreven werkwijze brengen we samen de bouwindustrie en asset management naar nieuwe hoogtes.